# 9 Een stukje VOC binnen de eigen familie

Door Wim Kros

Wanneer je jezelf in jouw kwartierstaat in de eerste generatie plaatst, heb je t/m de 8ste generatie in totaal 255 voorouders, waarvan 128 in de achtste: 64 oudovergrootvaders en 64 oudovergroot- moeders.

In mijn geval leeft deze oudovergroot-generatie grotendeels in de 18e eeuw, met de nadruk op de eerste vijf decennia daarvan. Op dit moment heb ik daar zo'n 70 personen (aantal mannen en vrouwen gelijk) van in kaart gebracht, d.w.z. dat ik de namen, geboorte-, trouw- en overlijdensdata en de namen/data van de kinderen heb gevonden. In veel gevallen is ook het beroep van de man bekend, maar daarmee houdt het, wat de persoonsinformatie betreft, dan ook op. Belangrijkste oorzaak is dat het in negen van de tien gevallen om eenvoudige mensen gaat en daar zijn nauwelijks of geen (interessante) gegevens van opgeschreven. 

lay-out 1: De 'technische' pagina met daarop alle persoonsgegevens (met - altijd linksboven - het kwartierstaatnummer), een bericht van trouwen uit 1748 en een afdruk van een acte m.b.t. een lening uit 1755, compleet met handtekeningen van François en zijn vrouw Dina van Bochoven.

Lay-out 2: Afbeeldingen van Wijk bij Duurstede rond 1750 met daarop o.a. het stadhuis aan de Markt, de werkplek van François in de tijd dat hij daar burgemeester was.

Uitzonderingen

Maar….. er zijn gelukkig uitzonderingen en écht, dat geldt voor vrijwel iedereen die zich met het uitzoeken en opstellen van zijn of haar kwartierstaat bezig houdt. Je moet ze alleen, weliswaar vaak met een beetje geluk, weten te vinden. Overigens, met alleen geluk kom je er niet - het is een kwestie van stug doorzoeken. En enige 'zoek-kennis', maar daarvoor geldt: al doende leert men. 
Wanneer er aanleiding is om verder te zoeken (bijvoorbeeld als je ergens ontdekt dat er sprake is van een 'belangrijk' persoon), raadpleeg dan de meest uiteenlopende overheids- of historische archieven, genealogie- en familie-sites of zoek 'zomaar in de wilde weg' (maar wel gericht) op Google. Je kunt de laatstgenoemde de meest 'gekke' vragen stellen - ook over 'aanverwante' dingen of onderwerpen - en als het meezit, krijg je nog een ter zake doend antwoord ook. Uiteindelijk zal dan blijken, dat er over een aantal personen toch (veel) meer bekend is dan dat je aanvankelijk dacht. 

Lay-out 3: Kopie van een archiefstuk uit het Utrechts Archief betreffende de schuldbekentenis van een lening van Hfl. 3800,00 (een smak geld destijds…) ter afbetaling van schulden en de reis naar Indië met zijn gezin. Ook hier weer de handtekeningen van beiden. Rechtsonder de zilveren dubbele duit uit het jaar van vertrek (1757) naar Indië.

Lay-out 4: Linksboven een koperen VOC munt uit het vijfde decennium van de 18e eeuw met daarnaast een oude kaart van Nederlands Indië. Daaronder een afbeelding van Europa met daarop in dezelfde verhouding Indië geprojecteerd. Daaronder de route welke door de VOC schepen werd afgelegd. De reis duurde zo'n 7 tot 8 maanden (zie ook bij kwartierstaatnummer 70 van generatie 7) met een tussenstop in Kaapstad van ongeveer een maand. Links een kopie uit de 83ste jaargang van 'De Navorscher' uit 1934, met daarop heel in het kort de levensloop van François vanaf het moment van vertrek uit Nederland tot zijn overlijden in Indië.

Tijdsbeeld
Wanneer je de persoonsgegevens (meestal in tekstvorm) op 200 grams (getint) papier

uitprint en aanvult met gekopieerde of uitgeprinte afbeeldingen en verhalen die je uit boeken haalt of van internet plukt en die parallel lopen aan het leven van de betreffende persoon, kan je toch tenminste twee niet alleen mooie, maar vooral ook interessante lay-outs maken van zo'n betrekkelijk verre voorouder. Zo ontstaat dan een tijdsbeeld en wanneer dat belangrijk genoeg is en je er veel materiaal van kunt verzamelen, is het zelfs de moeite waard er meerdere lay-out pagina's over te maken. Overigens kan je de tijdsbeeld lay-outs spreiden over meerdere voorouders van dezelfde generatie. Dat 'bladert' veel leuker door het kwartierstaat-album. Deel het dan wel zo in, dat de tijdsbeeld-onderwerpen min of meer passen of te maken hebben met de betreffende personen. 
Zo past het onderwerp 'eten of voeding' bij iedereen, maar het onderwerp 'oorlog' plaats je bij voorkeur bij een voorouder die militair was of daar direct mee te maken had. 

Lay-out 5: Een beschrijving van de indeling van een VOC schip (geschreven op wat de afmetingen betreft bijna een A-viertje) met daaromheen afbeeldingen van een schilderij van een VOC schip, het toenmalige Batavia en de haven daarvan. 

Overigens: Deze pagina is een goed voorbeeld van wat er allemaal mogelijk is op een A3 pagina in vergelijking met een A4 pagina. Een compositie van een (bijna) A4 pagina met nog een zestal (!) andere afbeeldingen van toch een redelijk formaat.

Lay-out 6: Een verhaal over de geschiedenis en de organisatie van de VOC, waar de onderneming gevestigd was en een afbeelding van één van de toenmalige scheepswerven. De afgebeelde VOC munten zijn niet echt, maar staan op een uitgeknipt plaatje.

VOC - de Verenigde Oostindische Compagnie 

In mijn 8ste generatie op nummer 142 'zit' Francois Ewoud van der Dussen. Ik weet (nog) niet eens wanneer en waar hij geboren is, maar bij toeval ontdekte ik dat hij advocaat was. En zoiets biedt mogelijkheden, want bij een dergelijk beroep werd ook in die tijd heel veel schriftelijk vastgelegd en (tot op de dag van vandaag in archieven) bewaard. Al zoekende viel ik van het één in het ander: hij studeerde en woonde in Utrecht, maar werd ook burgemeester van Wijk bij Duurstede. Dus ging ik op zoek naar gravures van stadsgezichten uit die tijd, omdat het mij leuk leek een beeld neer te zetten van hoe het stadje er destijds bijlag en hoe de werkplek van Francois - het stadhuis- van toen eruit zag. Zo ontstonden twee mooie lay-out pagina's over hem. Echter, uit sommige stukken bleek, dat hij in 1757 met zijn gezin naar Indië vertrok. De reden hiervoor is mij helaas onbekend, maar ik vond wel een document waarin een lening beschreven wordt om o.a. de reis naar Indië te kunnen betalen. Dààr zat nòg een lay-out in, de derde, dus! Omdat een munt uit die tijd een 'ooggetuige' is, kocht ik er bij een munt- en postzegelwinkel voor € 10,00 een zilveren, dubbele duit (=2 stuivers) van Holland bij. Ik vond daar - hoe toepasselijk - ook nog een koperen VOC duit en die stond mooi op de volgende lay-out, waarop ik een kaart van Nederlands Indië en uitgeprinte teksten van de reis er naar toe plakte. 

Lay-out 7: O.a. aan de hand van deze kopieën van tekeningen en gravures blijkt, dat de VOC soldaten bepaald geen lieverdjes waren.

Lay-out 8: Een stukje geschiedenis over Jan Pieterszoon Coen (ook geen lieverdje trouwens), die in 1619 de handelspost Batavia op de plek van het toenmalige Jacatra stichtte. Daarnaast de stadsplattegronden uit 1627 en 1669.

Eigenlijk dacht ik dat ik er, wat het aantal lay-outs betreft, toen was. Echter, de VOC kreeg mij min of meer in zijn greep en over die enorme handelsorganisatie, die tekende voor de groei en bloei van de Gouden Eeuw, wilde ik eveneens wat laten zien. Zo ontstonden pagina 5 en 6 over de bouw van een VOC schip en het één en ander over de organisatie zelf. De VOC soldaten waren bepaald geen lieverdjes en ook dàt wilde ik in mijn kwartierstaat-album voor het nageslacht vastleggen. Immers, stel je voor dat met de huidige hervormingsdrang de geschiedenis binnenkort herschreven gaat worden….. Ondertussen was ik via internet al zo vaak in het Batavia van de 17e en 18e eeuw geweest (compleet met stadsplattegronden en afbeeldingen van stadsgezichten), dat ik dat ook maar op 2 lay-outs heb 'meegenomen'. Kortom: de oorspronkelijk geplande 2 pagina's werden er 10, met toch weer een heel persoonlijke, laatste lay-out over het overlijden en de inventaris van de nalatenschap van Francois Ewoud van der Dussen. Over het geheel genomen is in het leven van hem een aardig beeld van de VOC neergezet. Natuurlijk is er over dit onderwerp nog (veel) meer te vertellen, maar goed, ik heb nog een aantal voorouders die naar Indië gingen, daar woonden of terug kwamen….. 

Lay-out 9: Stadsgezichten van Batavia en de Acte van Indemniteit van Francois, die hij - als één van de laatste officiële handelingen in zijn leven - in 1771 in Batavia getekend heeft.

Lay-out 10: De pagina met de vermelding van zijn overlijden en de geschreven boedelinventaris.

Bovenstaande is een beschrijving over hoe de 10 lay-outs hieronder zijn ontstaan en wat de beweegredenen voor e.e.a. waren. In de bijschriften van deze lay-outs staat niet hoe ze gemaakt zijn, maar wel wat per pagina de belangrijkste dingen zijn die je kunt bekijken of - als je de pagina vergroot hebt door erop te klikken - hopelijk kunt lezen. 

Laat je inspireren!